Cyberbezpieczeństwo i komunikacja kryzysowa

Szkolenie dla obywateli: Cyberbezpieczeństwo i komunikacja kryzysowa
Dezinformacja, aplikacje, procedury — z internetem i bez

Dla kogo

Mieszkańcy, rodziny z dziećmi i seniorami, rady osiedli, sołectwa, wolontariusze lokalni.

Format i czas

  • 2 godz. (wersja podstawowa, sala/webinar)
  • 3,5 godz. (warsztaty terenowe: więcej ćwiczeń + przygotowanie domowego planu)

Cel

  • Nauczyć rozpoznawania dezinformacji i bezpiecznego korzystania z sieci.
  • Pokazać sprawdzone kanały informacji i aplikacje.
  • Wypracować rodzinny plan komunikacji kryzysowej na dwa warianty: z internetem oraz bez internetu (przerwa w łączności/energii).
  • Zrozumieć, jak działają syreny, RSO, ALERT RCB i lokalne komunikaty władz.

Program merytoryczny

1) Dezinformacja: jak ją poznać i nie dać się wciągnąć (30 min)

  • Typowe techniki: clickbait, deepfake (audio/wideo), fałszywe screeny, „pseudo-eksperci”, podszywanie się pod urząd/gminę.
  • 5 pytań kontrolnych: Kto mówi? Skąd to wie? Gdzie źródło? Co na to oficjalne kanały? Po co mi to podają?
  • „Złe sygnały”: presja czasu, emocje (strach/oburzenie), groźby kar, obietnice „tajnych informacji”.
  • Mini-ćwiczenie: 5 przykładów postów/SMS-ów — głosowanie „FAKT/FEJK” i szybka analiza jak sprawdzić.

2) Skąd brać wiarygodne informacje (15 min)

  • Kanały oficjalne:
    • ALERT RCB (Cell Broadcast — nie wymaga aplikacji),
    • RSO – Regionalny System Ostrzegania (powiadomienia + aplikacja/TV),
    • syreny i komunikaty głośnikowe, TV/radio, strony urzędu gminy/miasta, PSP/Policji.
  • Zasada „trzech potwierdzeń”: dopiero gdy informację potwierdzą ≥2 oficjalne źródła + 1 niezależne medium, traktuj ją jako wiarygodną.
  • Lista lokalnych źródeł (do wypełnienia na zajęciach): WWW gminy, BIP, profil FB/YouTube urzędu, lokalne radio/TV.

3) Aplikacje i kanały „gdy internet działa” (20 min)

  • Powiadamianie i ostrzeganie: ALERT RCB (systemowe), RSO (aplikacja), strony WWW urzędu, media lokalne/ogólnopolskie.
  • Komunikacja w rodzinie: SMS, komunikatory (wybrać 1–2 i trzymać się ich), listy dystrybucyjne, „grupa rodzinna”.
  • Mapy i nawigacja: mapy offline (wcześniejszy zapis), punkty zbiórki/ewakuacji (z planów gminy).
  • Cyfrowa higiena: aktualizacje, silne hasła + menedżer haseł, MFA, ostrożność z linkami/załącznikami.

4) Co robić „gdy internetu nie ma” (30 min)

  • Jak będziesz ostrzegany: syreny, komunikaty przez głośniki, radio/TV, ogłoszenia w punktach informacyjnych.
  • Radio bateryjne/na korbkę (wytyczne: zapas baterii/powerbank; antena teleskopowa).
  • Łączność bliskiego zasięgu: krótkofalówki PMR446 (bez zezwoleń) — podstawowe zasady (kanały, etykieta, zasięg), karteczki informacyjne na drzwiach klatek/punktach spotkań.
  • „Punkty kontaktowe”: gdzie rodzina zostawia pisemną informację, gdy nie może się skomunikować (np. tablica ogłoszeń przy szkole/OSP).
  • Energia: powerbanki, ładowarki samochodowe, rozdzielenie ładowania (nie wszyscy naraz), oszczędzanie baterii (tryb samolotowy).
  • Bezpieczeństwo informacji offline: kopie ważnych numerów na papierze (ICE), wydruk mapy okolicy, plan dzielnicy.

5) Rodzinny plan komunikacji kryzysowej (25 min – warsztat)

  • Ustalcie 2 scenariusze: A) z internetem, B) bez internetu.
  • Lista „kogo informujemy”: domownicy, dziadkowie, sąsiedzi, osoba zaufana poza miastem.
  • Miejsca spotkań: punkt nr 1 (blisko domu), punkt nr 2 (poza dzielnicą).
  • Kolejność komunikacji: SMS → komunikator → telefon → kartka w punkcie kontaktowym → PMR.
  • Hasło rodzinne (proste, znane tylko Wam) na wypadek prób podszycia/dezinformacji dotyczącej dzieci/seniorów.

6) Pierwsze kroki po otrzymaniu alarmu/ostrzeżenia (15 min)

  • Przeczytaj CAŁY komunikat (co, gdzie, do kiedy, zalecenia).
  • Zastosuj zasadę „3 minut”: wyłącz plotki, sprawdź 2 oficjalne źródła, ostrożnie udostępniaj dalej.
  • Zachowaj spokój, wykonuj zalecenia: schronienie, ewakuacja, zamknięcie okien/wentylacji, przygotowanie rzeczy podręcznych. (Zakres pokrywa zadania ochrony ludności: ostrzeganie, ewakuacja, pomoc).

Materiały dla uczestników (do pobrania)

  • Karta Rodzinnego Planu Komunikacji – 1 str. (kontakty ICE, miejsca spotkań, hasło rodzinne, kanały).
  • Checklista: Z internetem / Bez internetu – 2 kolumny działań na 24–72 h.
  • Lista oficjalnych kanałów – do uzupełnienia: WWW gminy, RSO, lokalne radio/TV, numery OSP/PSP/straży miejskiej.
  • Mini-poradnik „Nie daj się FEJKOM” – 10 czerwonych flag + jak w 60 s zweryfikować post/film.
  • Domowy niezbędnik – radio bateryjne, zapas baterii/powerbank, latarka, apteczka, woda, kopie dokumentów.

Rezultaty po szkoleniu

  • Uczestnik rozpoznaje typowe fejk-treści i nie podaje ich dalej.
  • Wie, jak odbierać komunikaty: ALERT RCB, RSO, syreny/komunikaty głośnikowe.
  • Ma gotowy rodzinny plan komunikacji w dwóch wariantach (online/offline).
  • Potrafi przygotować domowy niezbędnik i utrzymać łączność bez internetu.
  • Zna lokalne, oficjalne źródła informacji (lista uzupełniona na zajęciach).

Organizacja

  • Maks. grupa: 40 osób (wersja 2h) / 25 osób (warsztat 3,5h).
  • Wymagania: rzutnik/ekran, flipchart; na warsztaty – kilka par krótkofalówek PMR do demonstracji.
  • Prowadzący: trener bezpieczeństwa cyfrowego + koordynator ds. zarządzania kryzysowego (opcjonalnie przedstawiciel gminy/OSP).

Mini-FAQ mieszkańca:

  • Czy muszę mieć aplikację, żeby dostać ALERT RCB? → Nie, przychodzi automatycznie, działa na nadajnikach GSM.
  • Czym różni się RSO od ALERT RCB? → RSO to system ostrzegania (apka/TV/WWW), ALERT RCB to nagłe komunikaty Cell Broadcast z sieci komórkowej.
  • Co oznacza sygnał alarmowy / co kiedy wyje syrena? → Syrena to element systemu alarmowania. Sygnał modulowany vs ciągły (alarm/odwołanie alarmu) Postępuj zgodnie z komunikatami władz/RSO/mediów — szukaj konkretnego polecenia (schronić się, ewakuować, nie zbliżać się itd.).